İnfertilite, çiftlerin herhangi bir doğum kontrol yöntemi kullanmamalarına ve normal cinsel ilişkilerini sürdürebilmelerine rağmen gebe kalınamamasıdır.
İnfertilitenin iki tipi vardır:
- Primer infertilite; en az bir yıl korunmaksızın gebe kalınamamasıdır.
- Sekonder infertilite; daha önce en az bir gebelik olayı gerçekleşmiş olmasına rağmen şimdi gebe kalınamamasıdır.
İnfirtelite, yalnızca kadında (%40-50), yalnızca erkekte (%30-40) olabileceği gibi çiftlerin her ikisinde (%10-20) de sorun bulunabilir.
Kadında İnfertilite Nedenleri
Gebelik oluşma sürecinde oluşan yumurta hücreleri, tüplerden rahme giderken erkek sperm hücresiyle karşılaşır. Oluşan döllenme sonucunda rahime yerleşen embriyo büyüyerek gebelik süreci devam eder. Ancak aşağıdaki sorunlardan bir veya birkaçı bu doğal süreci olumsuz etkileyerek gebelik oluşumunu engelleyebilir.
30 yaş altı sağlıklı ve düzenli cinsel yaşamı olan çiftlerde her ay %25-30 gebe kalabilme olasılığı söz konusudur. Kadınlarda 35 yaşından sonra, özellikle de 40 yaş sonrası gebe kalma olasılığı giderek azalmaktadır. Ayrıca 35 yaş sonrası düşük riskleri artmaktadır.
Kadınlarda infertilite nedenlerini şöyle sıralayabiliriz:
- Tüplerdeki tıkanıklık
- Düzensiz adet döngüsü
- Azalmış yumurtalık rezervi
- Geçirilmiş enfeksiyonlar ya da karın içi operasyonlar
- Endometriozis
- Ovulasyon problemleri
- Yüksek prolaktin seviyesi
- Polikistik Over Sendromu (PCOS)
- Erken menopoz
- Rahim Miyomları
- Karın İçi Yapışıklık
- Tiroid Problemleri
- Kanser öyküsü ve kanser tedavisi
- Karaciğer ve böbrek hastalıkları
- Diyabet
- Obezite
- Aşırı sigara ve alkol tüketimi
Kadın İnfertilitesinde Tanı Yöntemleri
30 yaş altı kadınlarda gebe kalınabilirlik için 1 yıl beklenebilirse de, 35 yaş üzerinde kendiliğinden gebe kalabilme ihtimali için bekleme süresi 6 aya inmektedir. Genel fizik ve pelvik muayeneden sonra spesifik infertilite testleri uygulanabilir.
- Ovulasyon Testi: Yumurtlamanın oluşup oluşmadığını saptayan hormon analizi
- Histerosalpingografi (HSG): Uterus ve tüplerde tıkanıklık ya da engelleyici başka bir neden olup olmadığına yönelik ilaçlı uterus filminin çekilmesidir.
- Overyan Rezerv Testi: Overlerde yeterli kaliteli yumurta gelişimini gösterecek hormonal testlerdir. Adetin başlarında yapılır.
- Diğer Hormon Testleri: Hipofiz hormonları, Troid hormonları, Androjenik hormonlar.
- Pelvik Ultrasanografi Ve SF İnfüzyon Sonogram
- Histeroskopi: Işıklı bir endoskopik sistemle uterus boşluğunun ve serviksin değerlendirilmesidir
- Laparoskopi: Minimal invazif cerrahi yöntemler uterus overler ve tüplerin değerlendirilmesi, tıkanıklığa neden olacak endometriosis ve diğer yapışıklıkların olup olmadığının araştırılmasını kapsar.
Erkeklerde İnfertilite Sebepleri
Erkeklerde infertilite sebeplerini şöyle sıralayabiliriz:
- Sperm sayısının ve hareketinin azalması
- Spermin yapısal problemleri
- Menide hiç sperm hücresinin olmaması (Azospermi)
- Kanal tıkanıklıkları
- Spermin dışarı çıkmaması
- Hormonal nedenler
- İnmemiş testis
- Çocukluk çağında geçirilen ateşli hastalıklar, ergenlikte kabakulak gibi hastalıklar
- Genetik hastalıklar
- Varikosel
- Sifiliz, gonore gibi hastalıklar
- Cinsel fonksiyon bozuklukları (sertleşme ve erken boşalma gibi)
- Şeker hastalığı
- Geçirilmiş kanser tedavisi
- Enfeksiyonlar
- Testosteron eksikliği
- Aşırı sigara ya da alkol tüketimi
- Stres
Erkek İnfertilite Tanı Yöntemleri
- Semen Analizi: 3 – 4 günlük cinsel perhiz sonrası yapılır. Öncelikle seminal sıvı miktarı, sperm sayısı hareketliliği ve yapısal özellikleri değerlendirilir. Bazen mesaneye geri kaçış durumunu değerlendirmek için idrarda sperm incelemesi de yapılabilir.
- Hormon Testi: Testesteron ve diğer erkeklik hormonları araştırılır.
- Genetik Test
- Testis Biyopsisi
- Görüntülüme Yöntemleri: Transrektal veya scrotal ultrason, vazografi, beyin MR’ı
- Diğer Özel Testler: Semen sıvısında DNA anormalliklerinin araştırılması
Kadın İnfertilitesinde Tedavi Yaklaşımları
Birçok kadın tedavi ile gebe kalabilir. Ancak bazılarında daha karmaşık ve uzun soluklu tedavi uygulamaları gerekebilir.
- Ovulasyonun Uyarılması: Bazı infertilite ilaçları ile yumurta gelişimi ve serbestleşmesi sağlanmaya çalışılır.
- İntrauterin İnseminasyon: Toplumda ‘Aşılama’ olarak bilinen bu yöntemde, gelişen yumurtanın serbestleşmesinden sonra (ovulasyon) gerçekleştiğinde sağlıklı sperm hücresi, uterus içerisinde yerleştirilerek döllenmenin sağlanmasına çalışılır.
- Fertilazasyon Cerrahisi: Endometrial polip, uterin septum, uterus içi yapışıklıklar ve bazı miyomların cerrahi olarak giderilmesidir.
- Yardimcı Üreme Teknikleri (YÜT): Bu kapsamda tüp bebek olarak da bilinen IVF en sık uygulanan yaklaşımdır. Kadından elde edilen çok sayıda olgun yumurta hücrelerinin laboratuvar ortamında spermle döllenmesi ve oluşan embriyonun uterusa yerleştirilmesi işlemidir.
Dr. Öğr. Üyesi Tolga Şişli
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
